Του δρ. Δημήτρη Κουζέλη

Λίγο πριν την εκπνοή του χρόνου ο ΥπΑν κ. A. Γεωργιάδης δημοσίευσε τον απολογισμό του έτους για τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας. Στις ακόλουθες παραγράφους θα αναλύσουμε τον απολογισμό αυτόν με ένα κριτικό αλλά διόλου αντιπολιτευτικό πνεύμα. Η Βιομηχανική Ιδιοκτησία είναι ένα δύσβατο πεδίο που δεν προσφέρεται για αντιπολίτευση, απαιτεί εμβάθυνση και εξειδικευμένη γνώση.

Τα θετικά

Αναμφισβήτητα το θετικότερο μέτρο του έτους είναι η θέσπιση εφαρμοστικών διατάξεων επι του Νόμου 4172/13, άρθρο 71Α για ελάφρυνση της εταιρικής φορολογίας για προϊόντα που βασίζονται σε ευρεσιτεχνίες. Με τον νόμο αυτόν, τα κέρδη μιας επιχείρησης από την πώληση προϊόντων για την παραγωγή των οποίων χρησιμοποιήθηκε Ευρεσιτεχνία διεθνώς αναγνωρισμένη, απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος που προκύπτει από την ευρεσιτεχνία για 3 συνεχόμενες χρήσεις.

Τι σημαίνει όμως ο όρος “διεθνώς αναγνωρισμένη”; Θεωρούμε ότι το κριτήριο αυτό στη σημερινή του μορφή είναι ιδιαίτερα ελαστικό, διότι απαιτεί μόνο την κατάθεση στον ΟΒΙ και σε ένα άλλο κράτος-μέλος του ΟΟΣΑ ή της Σύμβασης για τα Ευρωπαϊκά Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας. Επομένως, αν μια ευρεσιτεχνία κατατεθεί εκτός του ΟΒΙ και σε ένα άλλο γραφείο ευρεσιτεχνίας το οποίο επίσης, όπως και ο ΟΒΙ δεν εξετάζει την αίτηση σε βάθος, όπως αυτό της Κύπρου, της Πορτογαλίας ή της Λετονίας, θα λάβει αυτόματα μια επιπλέον κατοχύρωση, θα πληροί το ανωτέρω τυπικό κριτήριο και θα λάβει την φοροαπαλλαγή. Δεν σημαίνει όμως ότι θα είναι μια πραγματική ευρεσιτεχνία. Προβλέπουμε ότι ένας εύστροφος επιχειρηματίας θα κάνει κάποιες καταθέσεις σχετικές με προϊόντα του τα οποία δεν θα είναι αναγκαστικά καινοτόμα, θα πληροί αυτόματα το ανωτέρω κριτήριο, επομένως θα επωφεληθεί της φοροαπαλλαγής.

Παρά το πολύ ελαστικό κριτήριο που αναφέραμε κρίνουμε ότι το μέτρο είναι θετικό, διότι η πολιτεία παρακινεί με αυτόν τον τρόπο τις επιχειρήσεις να εντάξουν την ευρεσιτεχνία στην βιομηχανική τους πολιτική. Σε ένα δεύτερο στάδιο, οι ίδιες επιχειρήσεις μπορεί να σκεφτούν να επενδύσουν στην έρευνα και ανάπτυξη πραγματικά καινοτόμων προϊόντων, να λάβουν ισχυρές κατοχυρώσεις, π.χ. από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας και να διαχειριστούν τα αποκλειστικά τους δικαιώματα στην παγκόσμια αγορά.

Η Ακαδημία Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2019 με μια πολλά υποσχόμενη ομιλία του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Γεωργιάδη. Το ΔΣ συγκροτήθηκε σε σώμα λίγους μήνες αργότερα, δεν έχει υποπέσει όμως στην αντίληψή μας καμία δραστηριότητα της Ακαδημίας. Η ΑΒΙ είναι ένας απαραίτητος θεσμός στο οικοσύστημα καινοτομίας, καθώς σκοπός της είναι να επιλέγει, να εκπαιδεύει και να πιστοποιεί τους ιδιαίτερα χρήσιμους Πιστοποιημένους Συμβούλους Ευρεσιτεχνίας (patent attorneys). H ΑΒΙ θα έπρεπε να έχει δημιουργηθεί από το 1987, όταν η Ελλάδα εκσυγχρόνισε την νομοθεσία περί ΔΕ με την Ευρωπαϊκή, επομένως κάθε βήμα προς την πραγματική λειτουργίας της είναι ένα βήμα μπροστά.

Τα ουδέτερα

Το πρόγραμμα “authentic-city” είναι ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα του EUIPO, στον ιστότοπο του οποίου δεν βλέπουμε ακόμα την συμμετοχή της Θεσσαλονίκης. Το πρόγραμμα έχει  σχετικά μικρή εμβέλεια και μικρή διάρκεια, επομένως τα οφέλη του μένει να αποδειχθούν.

Ο εκσυγχρονισμός και η έναρξη σχεδιασμού ενιαίων συστημάτων πληροφορικής είναι ενέργειες που αποτελούν βασική υποχρέωση κάθε δημόσιας υπηρεσίας. Τα συστήματα των Ελληνικών υπηρεσιών έχουν καθυστέρηση δεκαετιών, επομένως επείγει ο εκσυγχρονισμός τους.

Τα περιφερειακά γραφεία λειτουργούν εδώ και αρκετά χρόνια, ίσως και δεκαετίες και παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του προσωπικού των, έχουν βοηθήσει ελάχιστα στην διάδοση της ευρεσιτεχνίας στην ελληνική επικράτεια. Πληροφορούμαστε ότι η κυβέρνηση ετοιμάζει τη δημιουργία Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας. Ίσως ο θεσμός αυτός να δημιουργήσει  προσφορότερο έδαφος για την αποτελεσματική απασχόληση των στελεχών των περιφερειακών γραφείων.

Κάποια αρνητικά 

Ο διαγωνισμός βράβευσης εφευρετών είναι μια αμφιλεγόμενη διαδικασία, η οποία σπαταλά πολύτιμο χρόνο του προσωπικού του ΟΒΙ και έχει μικρά, μη-μετρήσιμα, επικοινωνιακού χαρακτήρα αποτελέσματα. Το σύστημα της ευρεσιτεχνίας εμπεριέχει το ίδιο ένα πολύ ισχυρό κίνητρο, την αποκλειστικότητα χρήσης και μεταπώλησης του αντικειμένου της ευρεσιτεχνίας και την προοπτική μεγάλης κερδοφορίας. Κάθε έμπειρος χρήστης του κατέχει αυτή την βασική αρχή. Δεν φανταζόμαστε ότι κάποια ελληνική φαρμακευτική εταιρεία θα κάνει κατάθεση για Δ.Ε. με την ελπίδα να κερδίσει στον διαγωνισμό.

Τέλος, έχουμε σοβαρές αντιρρήσεις με τη μείωση του τέλους Έκθεσης Έρευνας (ΕΕ). Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του ΟΒΙ είναι ο χρόνος σύνταξης της πολύ χρήσιμης Έκθεσης Έρευνας. Η ΕΕ είναι το σοβαρότερο εργαλείο στα χέρια του καταθέτη ο οποίος εκτός της Ελληνικής, θέλει να καταθέσει την ευρεσιτεχνία του σε διεθνές επίπεδο. Μετά από μια πρώτη κατάθεση στον ΟΒΙ, ο επιχειρηματίας ο οποίος έχει διεθνείς βλέψεις θα πρέπει να προχωρήσει σε δεύτερη, διεθνή κατάθεση εντός 12μήνου. Πρόκειται για μια ασυμπίεστη προθεσμία του διεθνούς συστήματος πατεντών, η οποία δεν πρέπει να χαθεί. Στο ΕΡΟ και σε άλλα γραφεία η πολύτιμη ΕΕ συντάσσεται εντός πέντε έως εννέα μηνών από την κατάθεση, έτσι ώστε ο καταθέτης να μπορέσει να αποφασίσει πριν από τους 12 μήνες αν θα προχωρήσει σε διεθνή κατάθεση. Αν η ΕΕ είναι ιδιαίτερα αρνητική, η καταθέτης θα εγκαταλείψει και θα εξοικονομήσει τα έξοδα της διεθνούς κατάθεσης. Ο ΟΒΙ δίνει στον καταθέτη την ΕΕ μετά από 13 ή 14 μήνες, επομένως του στερεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τη στρατηγική του και έμμεσα δεν τον προστατεύει από το να εξοικονομήσει τα περιττά έξοδα της διεθνούς κατάθεσης.

Η μείωση του τέλους αύξησε τον αριθμό των αιτήσεων, επομένως θα αυξήσει τον φόρτο εργασίας των εξεταστών, που με τη σειρά του θα μεταφραστεί σε περισσότερο χρόνο για την έκδοση της ΕΕ. Επομένως, η ΕΕ θα φτάσει στον καταθέτη ακόμα πιο αργά και θα είναι σχεδόν άχρηστη. Φανταστείτε την Πολεοδομία που έχει ήδη μεγάλη καθυστέρηση στην έκδοση των αδειών, να μειώνει το παράβολο, ώστε να λάβει ακόμα περισσότερες καταθέσεις και να καθυστερεί ακόμα περισσότερο την έκδοση αδειών.

Τι σημαίνει όμως αριθμητικά μια μείωση του τέλους κατά 100 ευρώ; Το βασικό έξοδο μιας ΜμΕ κατά τους 15 πρώτους μήνες επεξεργασίας μιας αίτησης, είναι οι αμοιβές των Πιστοποιημένων Συμβούλων (patent attorneys) και ο χρόνος που απαιτείται από το προσωπικό της. H σχεδόν παντελής έλλειψη Ελλήνων Πιστοποιημένων Συμβούλων, οδηγεί τους ενδιαφερόμενους καταθέτες σε Γερμανούς ή Βρετανούς συμβούλους οι οποίοι για τους 12-15 πρώτους μήνες απαιτούν αμοιβές της τάξης των 10 χιλιάδων ευρώ. Σε μια διαδικασία η οποία απαιτεί επένδυση της τάξης των 10.000 ευρώ, τι αντιπροσωπεύει η μείωση των 100 ευρώ;

Εδώ επανέρχεται η ανάγκη για πραγματική λειτουργία της Ακαδημίας που αναφέραμε νωρίτερα, η οποία θα προσγείωνε τις αμοιβές σε Ελληνικά επίπεδα και θα έκανε την ευρεσιτεχνία πιο προσιτή στην ελληνική ΜμΕ.

Η αύξηση των καταθέσεων χαρακτηρίζεται ως πρώτη επιτυχία του ΟΒΙ. Θα συμφωνούσαμε απόλυτα, αν είχαμε περισσότερη πληροφορία για την ιδιότητα των καταθετών και την ποιότητα των καταθέσεων. Αν για παράδειγμα βλέπαμε ότι ο κύριος όγκος των καταθέσεων το 2020 προήλθε από την βιομηχανία, τις ΜμΕ, τις start-ups, τα ερευνητικά κέντρα και όχι από ιδιώτες. Δεν φανταζόμαστε ότι η έκπτωση των 100 ευρώ μπορεί να είναι σοβαρό κίνητρο για έναν επιχειρηματία, για έναν Διευθύνοντα Σύμβουλο ο οποίος σκοπεύει να επενδύσει στην καινοτομία και ξέρει ότι σε βάθος πενταετίας θα επενδύσει κάποιες δεκάδες χιλιάδες ευρώ. Η έκπτωση απευθύνεται μόνο τους ιδιώτες καταθέτες

Βοηθά όμως αυτή η έκπτωση πραγματικά έναν ιδιώτη καταθέτη; Έχουμε κι εδώ αμφιβολίες, διότι αν ο καταθέτης δεν έχει την παιδεία της ευρεσιτεχνίας, την συναίσθηση της δαπάνης και του χρόνου που απαιτείται να αφιερώσει εντός του 12μήνου, δεν κατανοεί πόσο απαραίτητος είναι ένας Σύμβουλος Ευρεσιτεχνίας, του τί είναι το venture capital και οι χρόνοι που απαιτεί, τότε τα 250 ευρώ που θα δώσει στον ΟΒΙ είναι απλώς σπατάλη. Η ευρεσιτεχνία του δεν θα έχει καμία προοπτική, θα δημοσιευθεί στους 18 μήνες και ο ίδιος θα χάσει κάθε δικαίωμα επ’ αυτής εκτός Ελλάδος, για πάντα.

Ένας θετικός επίλογος

Η σημερινή κυβέρνηση φαίνεται να έχει πολύ περισσότερη πολιτική βούληση από πολλές προηγούμενες να αλλάξει το τοπίο της Διανοητικής Ιδιοκτησίας στην Ελλάδα. Αν συνεχίσει σε αυτή την κατεύθυνση θα βρει πολλούς συμπαραστάτες, κυρίως την Επιτροπή Διανοητικής Ιδιοκτησίας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου(ICC-Hellas). Αν και ο “απολογισμός του ΟΒΙ” δεν είναι πειστικός, βρήκαμε άλλα σημεία στα οποία η κυβέρνηση κινείται θετικά. Για λόγους ισορροπίας αλλά κυρίως για να ενθαρρύνουμε τους αρμόδιους προς την σωστή κατεύθυνση, αναφέρουμε τα ακόλουθα:

Καταρχάς, πρόσφατα πληροφορηθήκαμε ότι επίκειται αλλαγή των κριτηρίων αξιολόγησης των πανεπιστημιακών, με την εισαγωγή του κριτηρίου της ευρεσιτεχνίας. Πρόκειται για μία  ιδιαίτερα θετική εξέλιξη, την οποία εισηγηθήκαμε στον Οδικό Χάρτη για τη Διανοητική Ιδιοκτησία προ ενός έτους. Επίσης, η συγχρηματοδότηση διδακτορικών με τεχνικό αντικείμενο από την βιομηχανία και το πανεπιστήμιο, θα αποτελέσει απαρχή αλλαγής νοοτροπίας με τη σύγκλιση της πανεπιστημιακής έρευνας και τις ανάγκες της βιομηχανίας. Η έναρξη λειτουργίας των Τομεακών Επιστημονικών Συμβουλίων, η θέσπιση νομικού πλαισίου για τη λειτουργία των Γραφείων Μεταφοράς Τεχνολογίας όπως και για τη λειτουργία των τεχνοβλαστών (spin-offs), είναι τρία επιπλέον βήματα στη σωστή κατεύθυνση. Τέλος, υιοθετήθηκαν επιπλέον φορολογικά κίνητρα που πιστεύουμε ότι θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη της διανοητικής ιδιοκτησίας, όπως ο συμψηφισμός των δαπανών έρευνας και ανάπτυξης και λοιπών επενδυτικών δαπανών με το claw-back 2019 για τη φαρμακοβιομηχανία, οι υπερ-εκπτώσεις 200% για δαπάνες R&D (έναντι 130%) και η θέσπιση κινήτρων για angel-investors.

Υπάρχει ελπίδα.

* Ο Δρ. Δημήτρης Κουζέλης είναι σύμβουλος Διανοητικής Ιδιοκτησίας, Πρόεδρος της Επιτροπής Διανοητικής Ιδιοκτησίας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICCHellas), Διευθύνων Σύμβουλος της  www.intel-lex.eu