Οι αιτήσεις για πατέντες είναι ένας πρώιμος δείκτης οικονομικής ανάπτυξης. Ένας ερευνητής, ή μια startup, πρώτα καινοτομεί, στη συνέχεια ή παράλληλα καταθέτει αίτηση, στη συνέχεια αναπτύσσει και φέρνει το προϊόν στην αγορά και μόνο τότε, με τις πωλήσεις και την υπεραξία που εξασφαλίζει η προστασία της μοναδικότητας του προϊόντος, αρχίζει να καταγράφεται οικονομική ανάπτυξη που στηρίζεται στην καινοτομία.
Το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ / European Patent Office / ΕΡΟ) δημοσίευσε τα ετήσια στατιστικά στοιχεία για τις νέες αιτήσεις για ευρωπαϊκή πατέντα (Ευρωπαϊκό Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας) που κατατέθηκαν το 2023. Πρόκειται για έναν σημαντικό δείκτη, ο οποίος είναι στενά συνδεδεμένος με την εφευρετικότητα και την τεχνολογική καινοτομία.
Οι συνολικές αιτήσεις στο ΕΡΟ παρουσίασαν μια αύξηση 3% σε σχέση με το 2022 και έφτασαν πολύ κοντά στις 200.000. Το 45% των αιτήσεων προέρχεται από τις 39 χώρες-μέλη του Οργανισμού (δηλαδή όλες τις χώρες της ΕΕ και επιπλέον το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ελβετία, την Τουρκία και άλλες), ενώ το 55% προέρχεται από τρίτες χώρες, με πρώτες τις ΗΠΑ (24%), ακολουθούμενες από την Ιαπωνία, την Κίνα και τη Ν. Κορέα, χώρες οι οποίες θέλουν να προστατέψουν την τεχνολογία τους στην Ευρώπη.
Πού βρίσκεται η Ελλάδα
Δυστυχώς η Ελλάδα, με μόνο 157 ευρωπαϊκές αιτήσεις βρίσκεται πολύ χαμηλά, καθώς αυτές αντιστοιχούν σε 15 αιτήσεις ανά εκατομμύριο κατοίκων, τη στιγμή που ο αντίστοιχος μέσος όρος του Ευρωπαϊκού Γραφείου είναι 150 και κάποιων μικρών, αλλά τεχνολογικά αναπτυγμένων χωρών (Ελβετία, Σουηδία, Δανία, Ολλανδία), είναι πάνω από 500 αιτήσεις ανά εκατομμύριο κατοίκων. Αυτό σημαίνει 30 φορές μεγαλύτερη δραστηριότητα.
Το πιο ανησυχητικό είναι το ότι το 2023 η χώρα μας παρουσίασε μια πτώση 16% σε σχέση με το 2022, αλλά και 23% σε σχέση με το 2021, όταν οι συνολικές καταθέσεις ανήλθαν στις 203.
Και το κερασάκι στην πικρή τούρτα της απογοήτευσης είναι το ότι ο μεγαλύτερος καταθέτης δεν ήταν καν Ελληνική εταιρεία, αλλά η εδώ θυγατρική της Γαλλικής BIC-Violex, η οποία έχει το ερευνητικό της κέντρο για τις μηχανές ξυρίσματος στην Αττική. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ένα σημαντικό ποσοστό των αιτήσεων προέρχεται από ιδιώτες καταθέτες-εφευρέτες (φυσικά πρόσωπα).
Η σύγκριση με άλλες χώρες
Κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να συγκριθεί με την Ελβετία ή τη Δανία, διότι οι χώρες αυτές δεν πέρασαν ούτε εμφύλιο, ούτε χούντα, ούτε την πρόσφατη οικονομική κρίση. Θα συμφωνούσαμε, αν η υστέρηση ήταν της τάξης του 10 ή και 20%. Όταν όμως η υστέρηση ως προς αυτές τις χώρες είναι μεγαλύτερη του 95% και σε σχέση με τον μέσο Ευρωπαϊκό όρο είναι 90%, τότε τα αίτια πρέπει να αναζητηθούν αλλού.
Ας αφήσουμε όμως τις τεχνολογικά αναπτυγμένες χώρες, ή και τον μέσο ευρωπαϊκό όρο που περιλαμβάνει Γερμανία και Γαλλία, και ας συγκρίνουμε την επίδοσή μας με την Πορτογαλία, η οποία επίσης πέρασε και χούντα και κρίση.
Με 329 αιτήσεις το 2023, η Πορτογαλία σημείωσε αύξηση 5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος και πλέον μας ξεπερνά κατά 110%. Το 2014, εν μέσω οικονομικής κρίσης και των δυο χωρών, η Πορτογαλία κατέθεσε περίπου 100 αιτήσεις, όσες και η Ελλάδα, ενώ αν πάμε ακόμα πιο παλιά, το 2004, η Ελλάδα κατέθετε υπερ-διπλάσιο αριθμό αιτήσεων σε σχέση με την Πορτογαλία.
Επομένως κατά την τελευταία εικοσαετία η Πορτογαλία αντέστρεψε την τάση και αύξησε τον αριθμό των αιτήσεών της κατά 4 φορές. Η Πορτογαλία παραμένει χαμηλά σε αριθμό αιτήσεων αλλά έχει ρυθμούς ανόδου μεγαλύτερους από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, επομένως συγκλίνει προς αυτόν, ενώ η χώρα μας συνεχίζει να αποκλίνει.
Οι χορηγήσεις πατέντας σε σχέση με τις αιτήσεις
Ένα άλλο στοιχείο, λιγότερο εντυπωσιακό, αλλά επίσης ανησυχητικό, είναι ο αριθμός των χορηγήσεων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (πατεντών), σε σχέση με τις αιτήσεις. Στα τελευταία δέκα χρόνια, για κάθε 100 αιτήσεις χορηγούνται 40 διπλώματα σε Έλληνες καταθέτες, αριθμός σημαντικά χαμηλότερος από τα 60 που χορηγούνται κατά μέσο όρο στους Ευρωπαίους καταθέτες, και τα 75 που χορηγούνται σε Ιάπωνες καταθέτες.
Αυτό οφείλεται αφενός σε χαμηλό επίπεδο καινοτομίας (στο λεγόμενο «εφευρετικό βήμα» σε σχέση με τη στάθμη της τεχνικής), αλλά κυρίως στην έλλειψη ικανοποιητικού αριθμού πιστοποιημένων συμβούλων (European Patent Attorneys) στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα οι καταθέτες να προσπαθούν να συντάξουν οι ίδιοι την αίτησή τους και αυτό να οδηγεί σε σίγουρη αποτυχία. Η έλλειψη πιστοποιημένων συμβούλων έχει επίσης συμβάλει στην καλλιέργεια της άποψης κυρίως σε ιδιώτες καταθέτες-εφευρέτες ότι η σύνταξη της αίτησης είναι μια εύκολη υπόθεση, κάτι που δυστυχώς διαψεύδεται στα πρώτα στάδια της διαδικασίας κατοχύρωσης με τη λήψη της Έκθεσης Έρευνας και της πρώτης γνωμοδότησης από το EPO.
Οι λόγοι για τη χαμηλή επίδοση της χώρας μας
Ο χαμηλός αριθμός αιτήσεων για πατέντες προϊδεάζει ότι κάποια ενδεχόμενη οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας, σίγουρα δεν θα προέλθει από την καινοτομία. Η Ελλάδα θα συνεχίζει να καταναλώνει προϊόντα, των οποίων τη μεγάλη υπεραξία θα την καρπώνεται η Silicon Valley, η Σανγκάη και το Τόκυο.
Ο υπογράφων δεν γνωρίζει άλλον οικονομικό δείκτη ή τομέα δραστηριότητας (ΑΕΠ, επενδύσεις, άμυνα, βιομηχανία, τουρισμός, γεωργία, καλές τέχνες, αθλητισμός κλπ.) όπου η χώρα μας παρουσιάζει τόσο σημαντική υστέρηση σε σχέση με τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο, ή σε σχέση με συγκρίσιμες χώρες.
Αν προσπαθούσαμε να βρούμε τα αίτια της υστέρησης, ίσως λέγαμε ότι ο πρώτος λόγος είναι η έλλειψη κουλτούρας κατοχύρωσης στην Ελληνική Βιομηχανία. Η Ελληνική Βιομηχανία (με ισχνή εξαίρεση ένα μέρος της φαρμακοβιομηχανίας) δεν ενδιαφέρεται να καινοτομήσει, προφανώς διότι θεωρεί τη σημερινή κερδοφορία της αρκετή.
Συχνά έχουμε τονίσει την υποστελέχωση και επομένως υπολειτουργία του ΟΒΙ, ο οποίος φαίνεται να αρκείται στο ρόλο παρατηρητή του προβλήματος, και όχι ηγέτη στην εξεύρεση λύσης.
Ίσως όμως ο σημαντικότερος λόγος είναι η έλλειψη ενδιαφέροντος από την πολιτική ηγεσία. Σε αντίθεση με τη γεωργία, τα μεταλλεία και την ενέργεια, η καινοτομία και ιδιαίτερα η πατέντα είναι δυσνόητα θέματα και δεν κερδίζουν ψήφους διότι τα ενδεχόμενα οφέλη είναι μεν ιδιαίτερα γενναιόδωρα, αλλά είναι έμμεσα και έρχονται πολύ αργότερα από έναν εκλογικό κύκλο. Οι προτάσεις που έγιναν ακόμα και πολύ πρόσφατα από το ΤΕΣ «Μεταφορά Τεχνολογίας και Διανοητική Ιδιοκτησία», συμβουλευτικό όργανο του ίδιου του Υπουργείου Ανάπτυξης, δεν βρήκαν πρόσφορο έδαφος. Η καινοτομία όμως, είναι αυτή που μπορεί να μετατρέψει μια χώρα, από ασήμαντη αποικία, σε Σιγκαπούρη. Η σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης έχει μια μοναδική ευκαιρία να βαδίσει σε αυτή την κατεύθυνση και να γράψει ιστορία.
* Ο κ. Κουζέλης είναι European Patent Attorney, πρώην Διευθυντής στο European Patent Office, συνιδρυτής της Intellex, εκπρόσωπος του ΣΕΒ στην Business Europe, μέλος του ΤΕΣ «Μεταφορά Τεχνολογίας και Διανοητική Ιδιοκτησία», και Πρόεδρος της Επιτροπής Διανοητικής Ιδιοκτησίας του ICC-Hellas.
As featured in: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ & NewMoney
